Verraadzaak verhit de politieke gemoederen in Malawi

De beschuldiging van twaalf hoge Malawische politici van verraad kan leiden tot meer onrust en op een ramp uitlopen voor Banda. "Mensen die Joyce Banda de schuld geven van de voedseltekorten en de hoge prijzen, zullen gemakkelijk meelopen en de arrestaties gebruiken om woede naar de regering te uiten in de aanloop naar de verkiezingen", zegt politiek commentator John Phiri.

Banda, de eerste vrouwelijke president van het land, kwam aan de macht nadat haar voorganger Bingu wa Mutharika in april 2012 was overleden aan een hartaanval. Ze leidt de Volkspartij (PP). Op 11 maart gaf ze opdracht tot arrestatie van twaalf hoge overheidsfunctionarissen, onder wie Peter Mutharika, de jongere broer van de overleden president, en de minister van Economie en Planning, Goodall Gondwe.

De verdachten, die op 14 maart op borgtocht werden vrijgelaten, worden beschuldigd van verraad, opzetten tot opstand, samenzwering, schending van vertrouwen en het verstrekken van vals bewijs aan de Onderzoekscommissie die werd ingesteld na de president Mutharika.

De Onderzoekscommissie stelt dat de verdachten hebben samengezworen in een poging te voorkomen dat Banda president zou worden. Ze zouden onder meer geprobeerd hebben legerleider Henry Odillo over te halen een staatsgreep te plegen. Odillo weigerde echter omdat volgens de grondwet de vicepresident – destijds Joyce Banda – de aangewezen opvolger is bij de onverwachte dood van een zittende president.

De arrestaties leidden tot protesten in Lilongwe en Blantyre. De voormalige regerende Democratische Progressieve Partij (DPP), aangevoerd door Peter Mutharika, gebruikt dit om de regering onder druk te zetten de verraadzaak te laten vallen. "President Banda moet zich bezighouden met het lijden van de vele Malawiërs die geen voedsel of medicijnen kunnen krijgen, en niet met de arrestatie van Peter zodat hij niet mee kan doen aan de verkiezingen van 2014", zegt Nicolaus Dausi, woordvoerder van de DPP. "Dergelijke acties zetten aan tot geweld en het is haar schuld als het uit de hand loopt", zegt hij.

Gefaald

Volgens de laatste cijfers van het Centrum voor Sociale Zorg, heeft gezin met zes kinderen in stedelijk Malawi momenteel 155 euro per maand nodig om te voorzien in de basisbehoeften. Het minimumloon in Malawi is iets meer van 15 euro per maand. Daardoor heerst er veel onvrede over de bezuinigingspolitiek van Banda.

Charles Mlombwa, een handelaar en DPP-aanhanger, verwacht meer demonstraties als Peter Mutharika niet kan meedoen aan de verkiezingen volgend jaar. "Ik sta achter de partij van de overleden president Bingu wa Mutharika. Omdat ik weet dat er veel dingen niet goed gaan en deze regering heeft gefaald", zegt hij.

De regering schat dat meer dan 2 miljoen mensen dit jaar voedselhulp nodig hebben. In 2011/2012 lag de graanproductie in Malawi volgens Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) 7 procent lager dan in voorgaande jaren. "Hoge maïsprijzen in het zuiden maken het met name voor armen moeilijk voldoende voedsel te kopen."

In de steden slapen vrouwen voor de deur van Admarcs, de graanmarkten van de overheid, om goedkope maïs te kunnen kopen. Er gaan verhalen over vrouwen die, terwijl ze in de rij stonden te wachten, zijn flauwgevallen van de honger. Veel mensen geven Banda de schuld van het tekort aan maïs.

Gratis maïs

Op 13 maart beschuldigde de Consumentenvereniging van Malawi van wanbeleid. Ze zou de maïssilo's leeghalen om de maïs gratis weg te geven aan de armen. De vereniging beweerde dat veel van de maïs die werd weggegeven, bedoeld was voor de verkoop op Admarc-markten.

Elizabeth Gama, een moeder van zeven kinderen, reist elke dag vanuit een buitenwijk van Lilongwe 70 kilometer naar de dichtstbijzijnde Admarc. "Vaak is er geen maïs, en als het er is mag ik maar 15 kilo per persoon kopen. Tegelijkertijd geeft de president maïs gratis weg elders in het land", zegt Gama.

Mphatso Katuli, een moeder van vier kinderen, zegt dat ze drie dagen voor de deur van een Admarc-vestiging heeft geslapen om aan maïs te komen. Ze ontevreden over de regering-Banda. "In de tijd van Bingu wa Mutharika was het anders. Toen was er genoeg maïs en de Admarc was goed bevoorraad."

Spanningen

Augustine Magalowondo, programmacoördinator bij het Netherlands Institute for Multi-Party Democracy (NIMD), vreest dat de arrestaties onrust zullen veroorzaken in het land. "De arrestaties van deze partijleiders hebben spanningen veroorzaakt in het land. De reacties van de aanhangers van deze partijen kun je niet eenvoudigweg negeren. In dergelijke omstandigheden ontstaan er onvermijdelijk conflicten."

Ophamally Makande, woordvoerder van de PP, verdedigt de arrestaties. "De regering probeert alleen een cultuur van verantwoording te stimuleren. De arrestaties zijn gerechtvaardigd omdat mensen het recht hebben te weten wat er met hun president (Bingu wa Mutharika) is gebeurd en waarom deze politici geprobeerd hebben te voorkomen dat president Banda het roer zou overnemen", zegt Makande.