Patenten maken medicijnen onbetaalbaar voor Zuid-Afrikanen

In 2011 lanceerden de Treatment Action Campaign (TAC) en Artsen zonder Grenzen (AzG) de campagne Fix the Patent Laws (Repareer de Patentwetten). Zij krijgen nu steun van People Living With Cancer (PLWC), de South African Depression and Anxiety Group (Sadag), DiabetesSA, de Cancer Association of Southern Africa (Cansa) en acht andere organisaties.

De organisaties roepen de Zuid-Afrikaanse regering op om een nationaal beleid aan te nemen op het gebied van intellectueel eigendom dat ertoe leidt dat medicijnen goedkoper en daarmee toegankelijker worden voor zieken.

TAC en Artsen zonder Grenzen meldden begin deze week dat de uitgebreide coalitie patiënten vertegenwoordigt die behandeling zoeken voor verschillende soorten kanker, psychiatrische problemen, diabetes en andere niet-overdraagbare ziekten – en ook tuberculose, hiv en aandoeningen op het gebied van seksualiteit en voortplanting.

Ethisch en transparant

Zuid-Afrika kent nu vrijwel elk patent toe dat wordt aangevraagd. Bedrijven hebben daardoor lange tijd het monopolie op medicijnen. Daardoor zijn de prijzen van veel medicijnen in Zuid-Afrika hoger dan in veel andere landen, stellen de actievoerders.

Volgens TAC en AzG voldoet naar schatting 80 procent van de toegekende patenten in Zuid-Afrika niet aan de officiële criteria. Dat is grotendeels te wijten aan het feit dat patenten worden toegekend zonder substantieel onderzoek naar aanvragen.

"Sommige kankerpatiënten gaan liever naar andere landen, zoals India, voor behandeling. De gecombineerde kosten van de vlucht, medische behandeling en de medicijnen is goedkoper dan alleen medicijnen kopen in Zuid-Afrika", zegt Bernice Lass van de kankerorganisatie CanSurvive.

Linda Greeff van PLWC zegt dat haar organisatie de campagne steunt omdat "we er zeker van willen zijn dat patentaanvragen grondig bekeken worden" voordat ze worden goedgekeurd. "Dat proces moet ethisch en transparant verlopen, zodat meer mensen zich medicijnen kunnen veroorloven die ze nodig hebben."

Volgens Cassy Chambers van Sadag heeft haar organisatie dagelijks te maken met mensen geen geld hebben voor medicijnen of behandeling. "Als gevolg daarvan kunnen mensen die depressief zijn niet behandeld worden en worden ze steeds hopelozer en hulpelozer. In sommige gevallen leidt dat zelfs tot zelfdoding."

Keegan Hall van DiabetesSA zegt dat gezondheidsorganisaties de verplichting hebben om de toegankelijkheid van medicijnen groter te maken. "De kosten van insuline en andere diabetesmiddelen zijn veel te hoog voor vele patiënten", zegt Hall.

Twintig jaar

Hervorming van de problematische patentwetgeving kan volgens deze organisaties een oplossing zijn. Het Zuid-Afrikaanse Departement voor Handel en Industrie (DTI) heeft de eerste stappen op weg naar zo'n hervorming al gezet. In 2013 publiceerde het een concept voor een nieuw nationaal beleid op het gebied van intellectueel eigendom. In dat concept wordt gestreefd naar een nieuwe balans tussen publieke en private belangen, met de gezondheid van mensen als belangrijkste leidraad.

De campagnevoerders willen dat zo'n nieuw beleid snel van de grond komt, als basis voor hervorming van de patentwetgeving. Als lid van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) moet Zuid-Afrika zich minimaal houden aan de regels in de internationale Overeenkomst inzake Handelsgerelateerde Aspecten van Intellectuele Eigendomsrechten (TRIPS). Dat betekent ook het toekennen van twintigjarige patenten op medicijnen.

Zuid-Afrika heeft echter ook aanzienlijke flexibiliteit onder TRIPS om nationale wetgeving te amenderen om zo de toegankelijkheid van medicijnen te verbeteren. Volgens gezondheidsorganisaties kan door middel van hervormingen vaker voorkomen worden dat ten onrechte patenten worden verleend op medicijnen.