Fiji verplaatst dorpen wegens klimaatverandering

Waar de gevolgen van de klimaatverandering in andere delen van de wereld vaak nog ver weg lijken, zijn ze op de eilanden in de zuidelijke Grote Oceaan al harde realiteit. Het stijgende zeewater bedreigt de landbouw en maakt sommige kustplaatsen onbewoonbaar.

De driehonderd vulkanische eilanden die samen Fiji vormen, tellen meer dan 870.000 inwoners. De eilanden, inclusief laaggelegen atollen, zijn zeer kwetsbaar voor cyclonen, overstromingen en aardbevingen. Als maatregelen zoals zeeweringen en het aanleggen van mangrovebossen niet meer helpen, zit er weinig anders op dan de bevolking te verplaatsen naar veiliger gebieden.

Onhoudbaar

Het dorp Vunidogoloa op Vanua Levu is al volledig verplaatst. Dat proces begon voordat het nieuwe verhuisbeleid van Fiji, dat nog niet officieel is aangenomen, werd ontwikkeld. Elk dorp dat een beroep doet op de overheid wegens klimaatproblemen, krijgt onder het nieuwe beleid hulp bij verplaatsing. Hiervoor zijn richtlijnen vastgelegd op het gebied van inspraak en economische ontwikkeling.

De situatie in Vunidogoloa, waar de bewoners al generatieslang leven aan de rand van de Natewabaai, was onhoudbaar geworden door de oprukkende zee. Er waren dagelijks overstromingen en het zoute water tastte de bodem en gewassen aan. Hoewel de bewoners de ontwikkelingen al jaren zagen aankomen, bracht de verhuizing en het verlies van voorouderlijk land toch nogal wat stress met zich mee. In totaal duurde de verhuizing, die in 2010 begon, drie jaar. De ervaringen van de dorpsbewoners en de overheid zijn meegenomen in het nieuwe beleid voor andere dorpen.

"We zijn blij met ons nieuwe dorp", zegt Suluwegi, een inwoner van Vunidogoloa. "De huizen zijn goed en we kunnen hier nieuwe gewassen verbouwen." Het ministerie van Landbouw heeft het nieuwe dorp voorzien van ananasplanten en biedt technische ondersteuning bij het ontwikkelen van nieuwe manieren van landbouw.

De honderdvijftig bewoners zijn gehuisvest in dertig nieuwe huizen, die elk ongeveer 4000 euro hebben gekost. Suluwegi zegt dat de dorpsbewoners zich actief bemoeid hebben met de plaats waar het nieuwe dorp moest komen, en dat de verhuizing pas doorgang vond na instemming van de bewoners.

In het geval van Vunidogoloa verliep het proces vrij eenvoudig. De gemeenschap had twee kilometer verderop hoger gelegen land in bezit en besloot al snel dat dat de ideale nieuwe locatie was. "Er waren geen ruzies en dat maakte alles een stuk gemakkelijker", zegt George Dregaso van het Nationale Bureau voor Rampenmanagement. Ingewikkelde onderhandelingen en hoge compensatie van landeigenaren was in dit geval niet aan de orde.

De bewoners van de nieuwe locatie kregen steun van diverse ministeries en overheden. Er werden nieuwe watertanks en een zonne-energiesysteem in het dorp geplaatst. Boeren kregen planten, vee en materialen. Ook werden nieuwe visvijvers aangelegd. Vijfenzeventig procent van de kosten van de verhuizing, bijna 392.000 euro, kwam voor rekening van de overheid. Het restbedrag staat voor de waarde van het hout dat de dorpsbewoners inbrachten voor het project.

Klimaatmigranten

De inwoners van Vunidogoloa hadden het geluk dichtbij hun oude woonplaats terecht te kunnen. Maar dat zal vermoedelijk niet gelden voor iedereen die te maken krijgt met de gevolgen van de klimaatverandering. Wereldwijd bestaat nog nauwelijks beleid en wetgeving als het gaat om de noden van klimaatmigranten, zowel binnen naties als internationaal. Mensen die intern ontheemd raken als gevolg van de klimaatverandering, vallen bijvoorbeeld niet onder de VN-Vluchtelingenconventie uit 1951.

Vorig jaar lanceerden internationale advocaten, klimaatexperts en VN-vertegenwoordigers de Peninsula Principles on Climate Displacement within States, een initieel raamwerk voor beleidsmakers en wetgevers gebaseerd op de huidige internationale wetgeving. Veel van die principes, zoals inspraak en toestemming van de betrokken gemeenschap, het verschaffen van betaalbare huisvesting, landoplossingen, basisdiensten en economische kansen voor de getroffen bevolking, werden in Vunidogoloa in acht genomen.

De formele discussie over de wettelijke implicaties van het verhuisbeleid op Fiji moet echter nog gevoerd worden, zegt Mahendra Kumar, directeur van de afdeling Klimaatverandering van het ministerie van Buitenlandse Zaken en Internationale Samenwerking in de hoofdstad Suva.

"We doen één ding tegelijk. Het beleid moet nog goed bekeken worden door alle betrokken partijen, inclusief de relevante ministeries, voordat het kabinet zich erover kan buigen. Het kabinetsbesluit en de reactie op de aanbevelingen, zullen bepalend zijn voor de volgende stappen."

Het huidige klimaatveranderingsbeleid op Fiji wordt ondersteund door bestaande wetgeving en een nieuwe grondwet die vorig jaar werd aangenomen. Daarin wordt erkend dat alle inwoners van Fiji, ongeacht hun etniciteit of status, gelijke rechten hebben op huisvesting, openbare diensten, gezondheid en economische participatie.

Alle eilandstaten in de zuidelijke Grote Oceaan hebben echter te maken met uitdagingen als het gaat om het implementeren van overheidsbeleid, als gevolg van beperkte technische, menselijke en financiële capaciteit. Volgens Kumar moet hard gewerkt worden aan het vinden van geschikt land en duurzame financiering, voordat nieuwe verhuisprojecten in gang worden gezet.