Compensaties voor Belo Monte komen te laat voor bevolking

Op de Xingú, een zijrivier van de Amazone, bouwt het bedrijf Norte Energia sinds 2011 de Belo Monte, een van de grootste waterkrachtcentrales ter wereld. Daarbij gaat een nooit eerder gezien bedrag naar maatregelen die zijn impact moeten compenseren.

800 miljoen euro is hiervoor uitgetrokken. Het geld van dit zogeheten Basismilieuproject (PBA) gaat onder meer naar de bouw van ziekenhuizen, naar mensen die moeten verhuizen en naar vissers die hun broodwinning verliezen.

Chocoladefabriek

Daar is nu een nieuw pakket aan toegevoegd, het Plan voor Duurzame Regionale Ontwikkeling (PDRS), goed voor nog eens 125 miljoen euro. Het financiert projecten die het leven moeten verbeteren in de invloedssfeer van de centrale, elf gemeenten van de noordelijke deelstaat Pará.

Lokale organisaties kunnen zelf projecten voorstellen voor dit PDRS-geld. Zo is een chocoladefabriek gebouwd, die de groeiende cacaoproductie in de streek verwerkt.

Het totaal van al die compensatiemaatregelen, het PBA en PDRS samen, is goed voor bijna 13 procent van het totale budget voor de centrale. Aangezien er 400.000 mensen in de zone wonen, gaat er gemiddeld 2200 euro naar elke inwoner.

Trage uitvoering

Al dat geld doet de vele klachten niet verstommen. “De traagheid waarmee het bedrijf de compenserende maatregelen uitvoert, is omgekeerd evenredig aan de snelheid waarmee het de waterkrachtcentrale bouwt”, zegt het Forum voor de Verdediging van Altamira, dat 22 actiegroepen vertegenwoordigt.

In Altamira, de hoofdstad van de streek, goed voor een derde van de regionale bevolking, werden bijvoorbeeld tien maanden geleden leidingen voor riolering en drinkwater aangelegd. Maar nog steeds zijn die niet aangesloten op de huizen en handelszaken.

“Bovendien heeft het stadsbestuur de afvoer van regenwater niet opgenomen in de voorwaarden om de waterkrachtcentrale te mogen laten draaien”, zegt João Batista Pereira, die namens de Stichting Leven, Produceren en Bewaren in de PDRS-stuurgroep zit. In deze streek komen vaak stortbuien voor.

Ziekenhuizen te laat

De compensatiemaatregelen van het PBA moeten klaar zijn voor men eind dit jaar de stuwmeren laat vollopen. Sommige maatregelen hadden al klaar moeten zijn voor de aanvang van de bouw van de centrale. Nu pas, wanneer die werken bijna klaar zijn, heeft Norte Energia de ziekenhuizen en gezondheidscentra afgewerkt, terwijl die vooral twee jaar geleden nodig waren toen de toestroom van arbeiders het grootst was. Hetzelfde geldt voor de nieuwe scholen en huizen.

De timing voor de PDRS-maatregelen is ruimer. De uitvoeringstermijn is daar twintig jaar. Door de betrokkenheid van de lokale bevolking is daar ook meer debat nodig over de toekomst van de regio, zegt Pereira.

De traagheid van de lokale ontwikkeling baart de Nationale Bank voor Economische en Sociale Ontwikkeling, die ruim drie kwart van het Belo Monte-project financiert, zorgen. De projecten worden uitgevoerd op een moment dat het moeilijk is om de negatieve gevolgen van de centrale te neutraliseren. Dat brengt de bouw van nieuwe waterkrachtcentrales in het Amazonegebied in het gedrang, zegt de bank.