Bossen en landbouw zijn goede buren in Costa Rica

De VN-Voedsel en Landbouworganisatie (FAO) stelt in zijn publicatie The State of the World's Forests dat commerciële landbouw tussen 2000 en 2010 verantwoordelijk was voor 70 procent van de verdwenen bossen.

"Wat in de rest van Latijns-Amerika gebeurt, bossen kappen voor landbouw of veeteelt, gebeurde in Costa Rica in de jaren zeventig en tachtig", zegt Jorge Mario Rodríguez, directeur van het Nationale Fonds voor Bosbouwfinanciering (Fonafifo).

Op het dieptepunt, in de jaren tachtig, was nog slechts 21 tot 25 procent van Costa Rica bebost. Nu is 53 procent van de 51.000 vierkante kilometer van het land met bijna 5 miljoen inwoners bebost.

Nul honger

Het land is erin geslaagd om de opmars van de landbouw tegen te houden en zelfs iets terug te dringen, terwijl tegelijkertijd de voedselzekerheid verhoogd werd, zegt de FAO. Het ondervoedingspercentage in het land is minder dan 5 procent, een percentage dat volgens de FAO gelijk staat aan 'nul honger'. "Wat we geleerd hebben is dat er geen bossen gekapt hoeven te worden om meer te produceren", zegt Octavio Ramírez, Costa Rica-directeur bij de FAO.

Ondanks de toename van het bosoppervlak, schat de FAO dat de gemiddelde waarde van voedselproductie per persoon is toegenomen met 26 procent in de periode 1990-1992 tot 2011-2013, met name door betere productiemethoden.

Luiheid

Het in stand houden van de bossen werd in de jaren tachtig gezien als "luiheid", zegt Ramírez, als onwil om te werken. Twee ontwikkelingen in de jaren tachtig veranderden dat echter, volgens milieu-econoom Juan Robalino, specialist aan de Universidad de Costa Rica. De vleesprijzen daalden, terwijl ecotoerisme een belangrijke activiteit in het land werd. "Dit heeft de weg vrijgemaakt voor nieuw, interessant beleid, zoals het programma 'Betaling voor Milieudiensten (PES)."

Volgens de FAO is een groot deel van het succes van Costa Rica te danken aan dit programma, een financieel stimuleringsprogramma. Het houdt kort samengevat in dat de Costa Ricaanse staat landeigenaren betaalt die bossen in stand houden.

Tussen 1997 en 2015 werd zo in totaal 318 miljoen dollar geïnvesteerd in bosprojecten van PES. De financiering kwam voor 64 procent uit een fossiele brandstoffenbelasting en voor 22 procent uit leningen van de Wereldbank. De rest van het bedrag werd gefinancierd uit overige bronnen.

Concurrentiekracht

Vanwege budgettaire beperkingen, worden vanuit het programma keuzes gemaakt. Het aantal aanvragen is namelijk veel hoger dan de capaciteit, zegt Fonafifo-directeur Rodríguez. Tot de prioriteiten van PES behoren bescherming van stroomgebieden, CO2-opslag, het in stand houden van natuurschoon en het beschermen van biodiversiteit. "Costa Rica heeft geleerd dat de diensten die de bossen leveren op milieugebied, meer waard zijn dan het hout", zegt Rodríguez.

Fonafifo bezint zich momenteel op nieuwe partnerschappen met het ministerie van Landbouw, voor de lancering van een nieuw programma gericht op landeigenaren met weinig grond, die meer technische ondersteuning kunnen gebruiken. "Landbouwontwikkeling betekent niet automatisch meer grond om gewassen te verbouwen. Het is eerder co-existentie met de bossen en het verbeteren van de productie en concurrentiekracht", zegt Ramírez.

Mangrovebossen

De experts zijn het erover eens dat PES, ondanks zijn succes, niet de enige reden is van het herstel in Costa Rica. "Ander beleid, zoals een nationaal systeem voor beschermde gebieden en het onderwijsbeleid, hebben ook een grote rol gespeeld", zegt Rodríguez.

Costa Rica kent al een lange traditie op milieugebied. Ongeveer een kwart van het land is op een of andere manier beschermd gebied. Het kappen van bos is verboden en jagen, bepaalde soorten mijnbouw en olie-exploitatie zijn illegaal.

In artikel 50 van de grondwet van het land staat dat burgers recht hebben op een gezonde leefomgeving. "Ik herinner mij dat een docent op school vertelde dat we de bossen moesten beschermen", zegt Robalino.

Het herstel van het bos in Costa Rica heeft echter niet alle ecosystemen in het land bereikt. De oppervlakte mangrovebossen is in de afgelopen decennia kleiner geworden. Uit cijfers van de overheid blijkt dat die daalde van 64.452 hectare in 1979 tot 37.420 hectare in 2013, een verlies van 42 procent.