Afrikaanse landen kicken af van hulp

Veel straatarme landen moeten nog altijd een groot deel van hun gezondheidszorg, onderwijs en zelfs huizenbouw en industriële ontwikkeling financieren met internationale hulp. Maar de afhankelijkheid van die overzeese bijstand neemt af onder de 54 Minst Ontwikkelde Landen', zegt Lucia Fry van ActionAid UK, een Britse hulporganisatie. "Dat is te danken aan goede ontwikkelingshulp: hulp die ongelijkheden en armoede wegwerkt door arme mannen en vrouwen te emanciperen en hulp die goed bestuur, functionerende belastingsystemen en economische ontwikkeling in de hand werkt."

Lichtende voorbeelden

Rwanda is een spectaculair voorbeeld van een land dat zijn ontwikkeling steeds meer zelf kan financieren. Na de genocide van 1994, waarbij volgens een schatting van de VN 800.000 mensen omkwamen, zat het kleine land helemaal aan de grond. Het kon gelukkig op veel hulp rekenen voor de heropbouw, en die inspanningen loonden. "ActionAid schat dat in 2000 nog 85 procent van het geld dat de Rwandese regering uitgaf aan de nationale ontwikkelingsprioriteiten afkomstig was van donorlanden", zegt Fry. "Dat aandeel was in 2010 teruggelopen tot 45 procent."

Rwanda is op sommige vakken een modelland geworden in Afrika. De moedersterfte is er volgens de VN bijvoorbeeld gedaald van 750 sterfgevallen per 100.000 geboorten in 2005 tot 540 in 2008; de Rwandese overheid zegt dat het cijfer intussen verder teruggelopen is tot 383 sterfgevallen per 100.000 geboorten.
 
Andere lichtende voorbeelden zijn Ghana, dat zijn afhankelijkheid van donorgeld tussen 2000 en 2010 verminderde van 47 procent tot 27 procent en op weg is een middeninkomensland te worden, en het veel armere Mozambique, dat elf jaar geleden nog bijna drie kwart van zijn ontwikkelingsuitgaven met buitenlandse hulp moest financieren, en dat aandeel tegen 2010 kon terugschroeven tot 58 procent.

Meer belastingen

Veel ontwikkelingslanden halen nu meer geld op in eigen land door hun natuurlijke rijkdommen beter aan te spreken, legt Bodo Ellmers uit, een medewerker van het Europese Netwerk over Schuld en Ontwikkeling. Afrika heeft grote olievoorraden en veel vruchtbare grond die voor de landbouw kan worden ingezet.

Ook de private investeringen nemen toe. "De internationale crisis doet veel buitenlandse investeerders naar Afrika uitwijken, op zoek naar nieuwe kansen. Dat betekent meer werkgelegenheid en meer inkomsten voor Afrikaanse regeringen." Ook landen als Brazilië en China zwengelen met hulp en leningen de ontwikkeling in Afrika aan.

Afrikaanse landen moeten nu vooral werk maken van betere belastingsystemen, oordeelt Ellmers. Belastingen zijn een duurzame bron van inkomsten die ontwikkelingsprojecten draaiend kunnen houden. Bedenkelijker lijkt Ellmers de nieuwe afhankelijkheid van veel Afrikaanse landen tegenover China. De terugbetaling van de leningen die China verstrekt, kan sommige landen in de problemen brengen.

Minimale sociale uitgaven

Problematisch is intussen ook dat nogal wat Afrikaanse landen eigenlijk veel meer zouden moeten uitgeven voor sociale ontwikkeling. De gebrekkige gezondheidszorg leidt er bijvoorbeeld toe dat in Afrika elk jaar nog 250.000 jonge moeders sterven.

Volgens de hulporganisatie Save the Children besteden maar zes van de 53 lidstaten van de Afrikaanse Unie minstens 15 procent van hun budget aan gezondheidszorg, een norm die de Unie in 2001 vastlegde. Naast Rwanda behoren ook Botswana, Niger, Malawi, Zambia en Burkina Faso tot de goede leerlingen. Maar een land als Kenia haalt amper 5 procent.